واکسن کرونادر ایران؛ حقیقت یا دروغ؟
همه‌گیری کرونا در چند ماه گذشته میلیون‌ها نفر را در سرتاسر دنیا درگیر کرده و خسارات جانی و مالی بسیاری از خود به جا گذاشته است.
این بیماری هنوز درمان قطعی ندارد. یکی از راه‌های مبارزه با این بیماری ویروسی، واکسن است. در هفته‌های اخیر خبرهای متعددی از تولید واکسن مؤثر توسط کشورهای مختلف منتشر شده است.
با توجه به داده‌های ارائه‌‌شده به نظر می‌رسد که چند واکسن در مطالعات بالینی بسیار مؤثر بوده‌اند. اما جالب این است که در بسیاری از کشورها مردم در استفاده از این واکسن، تردیدهای جدی دارند. به‌طور مثال اخیرا در یک بررسی آماری در ایالات متحده آمریکا، حدود نیمی از افراد حاضر به استفاده از این واکسن نبودند.
مطالعه آماری دیگری در کشور انگلستان نیز مؤید تردید افراد درباره استفاده از این واکسن‌هاست. به نظر می‌رسد که بسیاری از افراد در مورد این بیماری و واکسن آن باورهای غیرعلمی دارند که مؤید نظریه توطئه است. بسیاری از افراد در جوامع مختلف اعتقاد دارند که این بیماری ساخته دست بشر است یا در مورد آن به عمد غلو شده است یا اینکه شرکت‌های واکسن‌سازی یا سازمان بهداشت جهانی قصد فریب افراد و سودآوری دارند.
واقعیت این است که تمامی مطالعات علمی در دنیا زیر نظر مقررات خاصی انجام می‌شوند. در جنگ جهانی دوم، نازی‌ها بسیاری از اسرای جنگی را وارد مطالعاتی کردند که از نظر علمی و اخلاقی غیرقابل قبول بودند. بنابراین در سال 1964 انجمن جهانی پزشکان در هلسینکی فنلاند اصولی را برای مطالعات انسانی تدوین کرد که در تمام جهان لازم‌الاجراست. بر طبق این اصول، هرگونه مطالعه بالینی در نوع بشر اولا باید بر اساس کسب رضایت آگاهانه از افراد مورد مطالعه باشد.
ثانیا باید بی‌خطر یا کم‌خطر بودن هرگونه مداخله درمانی ثابت شده باشد. برای مثال در مورد واکسن کرونا ابتدا مطالعات حیوانی انجام شد که نشان از تأثیر آن داشت. سپس مطالعات انسانی در سطح محدود انجام شد که نشان داد اولا این واکسن عوارض بسیار اندکی دارد و ثانیا قادر به ایجاد ایمنی در افراد است.
سپس مطالعات گسترده‌تر در افراد بیشتری انجام شد که تأثیر این واکسن را اثبات کرد. باید توجه کرد که این واکسن یا هر روش درمانی باید از آزمایش‌های مختلف عبور کند و در مطالعات بالینی تأثیر خود را نشان دهد تا اینکه جامعه پزشکی استفاده از آن را توصیه کند.
البته این به این معنا نیست که این واکسن صددرصد مؤثر است یا صددرصد بی‌خطر. ولی وقتی فواید آن را با عوارض آن مقایسه می‌کنیم، می‌توان ادعا کرد که فواید آن بر عوارضش غلبه دارد. البته پزشک باید با دقت و حوصله فواید و مضرات آن را برای هر فرد توضیح دهد و رضایت آگاهانه فرد را برای دریافت واکسن یا هر درمان دیگری دریافت کند.
جامعه پزشکی باید این مراحل را به زبان ساده برای افراد جامعه توضیح دهد تا با رفع سؤالات و شبهات به ارتقای سطح سلامت جامعه کمک کند. جامعه پزشکی همچنین باید با آموزش و آگاهی‌دهی اعتماد افراد جامعه به توصیه‌های بهداشتی و درمانی را بالا ببرد. باید تأکید کرد که هرگونه توصیه چه بهداشتی یا درمانی باید بر اساس شواهد علمی و تأییدشده در مطالعات بالینی باشد.
همچنین باید تأکید کرد که این مطالعات با ضوابط خاصی و با رعایت اصول اخلاق پزشکی انجام شده باشند. نتایج هرگونه مطالعه باید توسط کارشناسان مستقل، ارزیابی و مورد تأیید قرار گرفته باشد. در کشور ما هم متولی این مسئله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. لازم است که مسئولان این حوزه با دقت به این امر، توصیه‌های لازم را به افراد جامعه ارائه دهند تا اولا اعتماد جامعه به این توصیه‌ها و دستورالعمل‌ها بالا برود و ثانیا به ارتقای سطح سلامت جامعه کمک کنند.
رضا سعیدی‌فیروزآبادی- جراح پیوند
